ว่าน กระบี่ทอง

ชื่อว่าน:  ว่านกระบี่ทอง

ชื่อวิทยาศาสตร์ของว่าน:  Curcuma sp.

วงศ์ของว่าน:  ZINGIBERACEAE

ชื่ออื่นๆ:  ว่านนางวันทองห้ามทัพ

ลักษณะลำต้น/ราก:  ลำต้นใต้ดินเป็นเหง้าทรงรูปไข่ขนาดพอๆกับกระชายและแตกแง่งออกสองข้างแต่มักใหญ่และยาวออกไปเพียงข้างเดียว แง่งจะแทงออกจากเหง้าลงดินและโค้งขึ้นผิวดิน ตำราโบราณว่าโค้งเหมือนมีดดาบ ผิวของหัวว่านเมื่อแก่มีสีน้ำตาลและผิวมัน เนื้อในหัวมีสีเหลืองอ่อน

ใบ:  เหมือนขมิ้น มีแถบสีแดงออกน้ำตาลกลางใบ

ดอก:  ช่อคล้ายดอกกระเจียว ช่วงล่าง มีสีขาวช่วงบนมีสีชมพู-ขาว ดอกแท้สีเหลือง

สภาวะการปลูก:  ดินระบายน้ำดี  แดดรำไร ชอบความชื้นในอากาศสูง พักตัวในฤดูแล้ง

การขยายพันธุ์:  เหง้า แง่ง หรือแยกหน่อจากต้น

การใช้ประโยชน์:

อมแก้เจ็บคอจากหวัดลงคอ  แก้ลิ้นแตก  ปากเปื่อย   แก้แซง้อ  คอตีบ  แผลฝีที่ปาก ที่ลำคอ และที่จมูก อีกทั้งบรรเทาโรคเริมได้ ดียิ่ง

ความเชื่อ:  ใช้ทางคงกระพันชาตรี และเมตตามหานิยม เป็นว่านที่คนโบราณนิยมใช้ในทางยาเป็นส่วนใหญ่ แม้แพทย์แผนโบราณปัจจุบันนี้ก็ยังใช้เป็นเครื่องยาอยู่เช่นกัน ถ้าต้องการใช้เพื่อแก้โรคปวดท้อง ลงท้อง ให้ใช้หัวว่านสด ๆ โขลกให้ละเอียดผสมกับเหล้าขาวหรือน้ำปูนใสกรองกินแต่น้ำ แก้ฝีในปาก จมูก ให้ใช้หัวว่านสดฝนกับน้ำปูนใสให้ข้นแล้วป้ายที่หัวฝีจะถอนพิษอักเสบทำให้ฝียุบหาย ถ้ามีอาการไอเจ็บคอ หลอดลมอักเสบ ต่อมทอลซินอักเสบ ให้ใช้หัวว่านสดบุบพอแตกจุ่มกับเหล้าขาวให้ซึมเล็กน้อยแล้วอมไว้ในปาก จะทำให้ชุ่มคอแก้พิษอักเสบดังกล่าวได้ดียิ่ง

หมายเหตุ:  หัวของว่านกระบี่ทองคล้ายกับหัวของว่านม้าเหลืองมาก ให้สังเกตโดยรวมของเหง้าและแง่งว่า ว่านกระบี่ทองจะใหญ่กว่าอีกทั้งแง่งจะยาวกว่า ข้อของแง่งจะถี่กว่า ผิวของหัวมัน และมีสีออกส้มกว่าม้าเหลือง ส่วนรสชาติและกลิ่นคล้ายกัน แต่ม้าเหลืองจะเผ็ดซ่ากว่า อย่างไรก็ ดีถ้าออกดอกจะจำแนกได้ดีที่สุด กระบี่ทองจะออกดอกใกล้ดิน ส่วนม้าเหลืองออกดอกที่ปลายยอดลำต้นเทียม