ว่านสามพันตึง ต้นที่ 4
4. สามพันตึง Mirabilis jalapa L.
ลักษณะ เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก หัวคล้ายหัวโสม เปลือกสีดำ เนื้อสีขาว ต้นสีเขียว ใบเป็นรูปหัวใจปลายแหลมสีเขียว ดอกคล้ายแตรสีขาว มีเมล็ดสีดำ จะบานเฉพาะตอนเช้าและตอนเย็น
สรรพคุณ ทางคงกระพัน ใช้หัวกินอยู่คงกระพันชาตรี
หมายเหตุ ว่านนี้มีอีกชื่อว่า บานเย็นดอกขาว
พบในตำราของ
เลื่อน กัณหะกาญจนะ. ตำราคุณลักษณะว่านและวิธีดูแลว่าน. 2506, หน้า 78-79 เรียก ว่านบานเย็น,
หน้า 387 ดูหมายเหตุ
ว่านสามพันตึง ต้นที่ 3
3. สามพันตึง Curcuma comosa Roxb.
ลักษณะ ต้นและใบคล้ายขมิ้นอ้อย เนื้อในหัวสีขาว มีรสฉุนร้อน ผ่าหัวออกจะมีใยเหมือนใยบัว
สรรพคุณ ทางสมุนไพร ใช้หัวฝานเป็นแว่นบางๆ ดองสุรา กินแก้กษัยไตพิการ
ทางคงกระพันชาตรี ทุบตีสามพันก็ไม่เป็นอันตราย ใช้หัวว่านกินอยู่คงศาสตราวุธทั้งปวง
หมายเหตุ ว่านนี้เรียกอีกชื่อว่า ว่านหัวใหญ่ น่าจะเป็นต้นเดียวกับ ว่านอาหนัง
พบในตำราของ
ประพัฒนสรรพกร, หลวง. ตำหรับกระบิลว่าน. 2475, หน้า 10 เรียก ว่านสามพันตึง อีกชนิด
ชัยมงคล อุดมทรัพย์. ตำราดูว่าน และพระเครื่อง-พระบรมธาตุ. 2503, หน้า 8-9
พยอม วิไลรัตน์. ตำรากบิลว่านและต้นไม้วิเศษนานาชนิด. 2504, หน้า 96
อุตะมะ สิริจิตโต. ตำราปลูกและดูลักษณะว่าน. 2505, หน้า 61 เรียก ว่านสามพันตึง ชนิดที่ 3
ชั้น หาวิธี. ตำราว่านวิเศษอันศักดิ์สิทธิ์. 2506, หน้า 6 เรียก ว่านหัวใหญ่
เลื่อน กัณหะกาญจนะ. ตำราคุณลักษณะว่านและวิธีดูแลว่าน. 2506, หน้า 387 เรียก ว่านสามพันตึง ชนิดที่ 3
อาจารย์ญาณโชติ. คัมภีร์ไสยศาสตร์ฉบับสมบูรณ์. ไม่ปรากฏปีที่พิมพ์, หน้า 1027-1028
ว่านสามพันตึง ต้นที่ 2
2. สามพันตึง Alocasia sp.
ลักษณะ ต้นคล้ายต้นกระดาษแดง หัวกลมดังหัวเผือก มีหน่อเป็นไหลคล้ายบอนเหมือนกัน แต่หัวคันจัด
สรรพคุณ ทางคงกระพัน ใช้ทางคงกระพันชาตรี ฟันแทงมิเข้า ทนกระบองและพระเนินตีได้ไหว ทนไฟไหม้ น้ำร้อนลวก เคี้ยวแก้ว เคี้ยวชามเล่นได้ไม่บาดปาก
หมายเหตุ ว่านนี้ เป็นต้นเดียวกับ ว่านพระยาหัวศึก ภาพนี้ได้รับความอนุเคราะห์จาก คุณอารีย์ กาละ จังหวัดนครศรีธรรมราช
พบในตำราของ
ชิตร์ วัฒนะ. ลักษณะว่าน. 2473, หน้า 12
ประพัฒนสรรพกร, หลวง. ตำหรับกระบิลว่าน. 2475, หน้า 10 เรียก ว่านสามพันตึง อีกชนิด
ชัยมงคล อุดมทรัพย์. ตำราดูว่าน และพระเครื่อง-พระบรมธาตุ. 2503, หน้า 9 เรียก ว่านสามพันตึง อีกชนิด
อุตะมะ สิริจิตโต. ตำราปลูกและดูลักษณะว่าน. 2505, หน้า 61 เรียก ว่านสามพันตึง ชนิดที่ 2
เลื่อน กัณหะกาญจนะ. ตำราคุณลักษณะว่านและวิธีดูแลว่าน. 2506, หน้า 386 เรียก ว่านสามพันตึง ชนิดที่ 2
ว่านสามพันตึง ต้นที่ 1
สามพันตึง มี 4 แบบ
1. สามพันตึง Diosorea bulbifera L.
ลักษณะ ต้นเป็นเถาว์มีใบคล้ายเถาว์กลิ้งกลางดง มีหัวเล็กๆ ออกตามข้อเถาว์ หัวเป็นปุ่มดังหัวกลิ้งกลางดง
สรรพคุณ ทางสมุนไพร ใช้ฝนควบกับว่านเพชรหึง ใช้น้ำซาวข้าวเป็นกระสาย ใช้กินและทาแก้โรคฝีกาฬและระงับพิษให้เย็นได้ จะใช้อาบด้วยก็ได้ เป็นยาแก้ร้อนใน สำหรับรักษาโรคไข้ทรพิษ
หมายเหตุ ว่านนี้มีหลายชื่อ มันนก มันขมิ้น มันอีโม้ มันหลวง มะนู มะนำเป้า น่าจะเป็นต้นเดียวกับ ว่านกลิ้งกลางดง
พบในตำราของ
ประพัฒนสรรพกร, หลวง. ตำหรับกระบิลว่าน. 2475, หน้า 10
ล. มหาจันทร์. คู่มือนักเล่นว่าน. 2480, หน้า 65
ไพฑูรย์ ศรีเพ็ญ. ตำราสรรพคุณยาไทย. 2484, หน้า 89
ชัยมงคล อุดมทรัพย์. ตำราดูว่าน และพระเครื่อง-พระบรมธาตุ. 2503, หน้า 9 เรียก ว่านสามพันตึง อีกชนิด
อุตะมะ สิริจิตโต. ตำราปลูกและดูลักษณะว่าน. 2505, หน้า 60-61
เลื่อน กัณหะกาญจนะ. ตำราคุณลักษณะว่านและวิธีดูแลว่าน. 2506, หน้า 385 เรียก ว่านสามพันตึง ชนิดที่ 1
สวิง กวีสุทธิ์, ร.ต. ตำรากบิลว่าน. 2508, หน้า 28-29
