ว่านมรกต
มรกต Curcuma aeruginosa Roxb.
ลักษณะ ต้น ใบ คล้ายขมิ้น หัวสีเขียวอ่อนๆ
สรรพคุณ ทางสมุนไพร และทางคงกระพัน เป็นยาแก้ปวดท้อง ลงท้อง จุกเสียดแน่น แก้ธาตุพิการ ให้เอาหัวว่านมาฝนกับน้ำสุราเป็นกระสายรับประทาน เป็นว่านคงกระพันชาตรี คงทนต่อศาสตราวุธทั้งหลาย
หมายเหตุ ว่านนี้ บางตำรา เรียก ว่านเขียวมรกต ว่านนี้น่าจะเป็นต้นเดียวกับ ว่านนางคำ เนื้อหัวเขียว
พบในตำราของ
ชั้น หาวิธี. ตำราว่านวิเศษอันศักดิ์สิทธิ์. 2506, หน้า 45
เลื่อน กัณหะกาญจนะ. ตำราคุณลักษณะว่านและวิธีดูแลว่าน. 2506, หน้า 299
สวิง กวีสุทธิ์, ร.ต. ตำรากบิลว่าน. 2508, หน้า 59 เรียก ว่านเขียวมรกต
ว่านภาค
ภาค Curcuma sp.
ลักษณะ ต้นและหัวเหมือนขมิ้น ต้นเขียวกลางใบแดง หัวเหมือนขมิ้น เนื้อในมีสีเหลืองอ่อน
สรรพคุณ ใช้แก้โรคบวม หรือ โรคติดต่ออื่นที่มีอาการบวมตามตัว ให้เอาหัวมาตำให้ละเอียด
ใช้กินกับน้ำดอกมะลิ หรือใช้ฝนทาก็ได้
หมายเหตุ ว่านนี้บางทีก็เขียนว่า ว่านพาก
พบในตำราของ
ประพัฒนสรรพกร, หลวง. ตำหรับกระบิลว่าน. 2475, หน้า 34
อุตะมะ สิริจิตโต. ตำราปลูกและดูลักษณะว่าน. 2505, หน้า 105
เลื่อน กัณหะกาญจนะ. ตำราคุณลักษณะว่านและวิธีดูแลว่าน. 2506, หน้า 298
สวิง กวีสุทธิ์, ร.ต. ตำรากบิลว่าน. 2508, หน้า 40
ว่านฟ้าแลบ
ฟ้าแลบ Curcuma parviflora Wall.
ลักษณะ ต้น ใบ และหัว เหมือนกับต้นขมิ้น แต่ต้นและหัวเล็กกว่า มีสีเหลืองปนสีแดงเข้ม ใบเขียวเหมือนใบขมิ้น
สรรพคุณ ทางคงกระพัน และทางคุ้มครอง ใช้ประโยชน์ทางคงกระพัน กันฟ้าผ่าได้อีกด้วย พกติดตัวกันฟ้าผ่าได้
หมายเหตุ ว่านชนิดนี้ เป็นกระเจียวขาวธรรมดา ชาวบ้านทางภาคเหนือ เรียก ดอกอาวขาว ใช้เป็นผักลวกจิ้มน้ำพริก ทางอีสาน บางท้องที่ เรียก ว่านฟ้าแลบ หรือ ว่านฟ้าร้อง เพราะเมื่อเริ่มมีฟ้าแลบฟ้าร้อง(ต้นฤดูฝน) ว่านชนิดนี้จะเริ่มออกดอกในช่วงนี้
พบในตำราของ
อุตะมะ สิริจิตโต. ตำราปลูกและดูลักษณะว่าน. 2505, หน้า 125
ไพลป่า
ไพลป่า Zingiber sp.
ลักษณะ ต้น ใบ หัว เหมือนไพลธรรมดา แต่ต้นเล็กกว่า เนื้อในสีเหลือง กลิ่นรสแรงกว่าไพลเหลืองมาก
สรรพคุณ ทางสมุนไพร ใช้เหมือนไพลเหลืองทุกประการ แต่สรรพคุณจะแรงกว่ามาก
พบในตำราของ
สวิง กวีสุทธิ์, ร.ต. ตำรากบิลว่าน. 2508, หน้า 73
