ว่านขันหมาก Aglaonema simplex Blume.

ลักษณะ ต้นเหมือนกับต้นจำปีหรือจำปา ใบมีรูปร่างคล้ายใบจำปีหรือจำปาแต่เล็กกว่า รากมีแฉกออกมาเป็นสามแง่ง มีดอกสีเหลืองคล้ายดอกบอนมีปลียาว ลูกออกมาเหมือนลูกตำลึงเมื่อสุกมีสีแดง
สรรพคุณ เป็นว่านกายสิทธิ์ ทางมหานิยม ปลูกไว้กับบ้านเป็นศิริมงคลดีนัก
ทางสมุนไพรและทางคงกระพัน ผลของว่านนี้กินเป็นยาอายุวัฒนะ มีกำลังแข็งแรงปราศจากโรคาพยาธิ บันดาลให้ผู้กินทรงความเป็นหนุ่มเป็นสาวอยู่เสมอ อายุยืนนาน และทำให้เกิดคงกระพันชาตรี เวลากินผลว่านนี้เสกด้วยพระเจ้า 16 พระองค์ คือ “กะระมะทะ กิริมิทิ กุรุมุทุ เกเรเมเทฯ”
หมายเหตุ ว่านนี้มีอีกชื่อหนึ่งซึ่งคนไม่ค่อยรู้จัก คือ พระยาชานหมาก
พบในตำราของ
ชิตร์ วัฒนะ. ลักษณะว่าน. 2473, หน้า 8
ประพัฒนสรรพกร, หลวง. ตำหรับกระบิลว่าน. 2475, หน้า 25
ล. มหาจันทร์. คู่มือนักเล่นว่าน. 2480, หน้า 62
ไพฑูรย์ ศรีเพ็ญ. ตำราสรรพคุณยาไทย. 2484, หน้า 78
ชัยมงคล อุดมทรัพย์. ตำราดูว่าน และพระเครื่อง-พระบรมธาตุ. 2503, หน้า 17
พยอม วิไลรัตน์. ตำรากบิลว่านและต้นไม้วิเศษนานาชนิด. 2504, หน้า 127-128
อุตะมะ สิริจิตโต. ตำราปลูกและดูลักษณะว่าน. 2505, หน้า 50
ชั้น หาวิธี. ตำราว่านวิเศษอันศักดิ์สิทธิ์. 2506, หน้า 62
เลื่อน กัณหะกาญจนะ. ตำราคุณลักษณะว่านและวิธีดูแลว่าน. 2506, หน้า 92
สวิง กวีสุทธิ์, ร.ต. ตำรากบิลว่าน. 2508, หน้า 43
สมาน คัมภีร์ และ ทัศนา ทัศนมิตร. กบิลว่าน 108. 2516, หน้า 34
อาจารย์ญาณโชติ. คัมภีร์ไสยศาสตร์ฉบับสมบูรณ์. ไม่ปรากฏปีที่พิมพ์, หน้า 953

ว่านขอนดอก Hymenocallis sp.

ลักษณะ ต้นเหมือนว่านสี่ทิศ แต่ใหญ่ และ ใบเป็นมันกว่า ดอกสีขาวเป็นช่อ กลิ่นหอมเย็น
สรรพคุณ ทางเมตตามหานิยม ปลูกไว้เป็นมหานิยม ทำให้เกิดศิริมงคล
หมายเหตุ ว่านนี้เป็นคนละชนิดกับ ว่านดาบหลวง ว่านชนิดนี้เป็นต้นเดียวกับ ว่านรางทอง (สี่ทิศด่าง) เพียงแต่ ว่านขอนดอก ใบไม่ด่างเท่านั้นเอง
พบในตำราของ
สวิง กวีสุทธิ์, ร.ต. ตำรากบิลว่าน. 2508, หน้า 79

ว่านขอทอง Curcuma sp.
ลักษณะ ต้นและใบสีเขียวเหมือนกับขมิ้น แต่เล็กกว่า มีหัวเล็กๆ ยาวเป็นขดเกี่ยวพันกันเป็นกอๆ หัวงอขึ้น เนื้อในหัวสีเหลืองเข้ม
สรรพคุณ ทางสมุนไพร ว่านขอทอง เป็นว่านที่ทรงสรรพคุณวิเศษเลิศกว่าบรรดาว่านแก้ทั้งปวง มีอิทธิฤทธิ์ในการแก้พิษเบื่อเมาไม่ว่าจะเกิดจากเห็ด หอย หรือพันธุ์ไม้ว่านยาอย่างใดๆ ทั้งสิ้น หรือจะเป็นพิษจากสัตว์น้ำ สัตว์บกไม่เลือกว่าชนิดใด ถ้ามีอาการทำให้อาเจียนหรือท้องร่วง ทำให้ตาแข็งพูดไม่ได้ความ มีอาการคลื่นเหียนเวียนมึนหัว อันเป็นการแสดงว่าถูกพิษร้ายของพืชหรือสัตว์อย่างใดอย่างหนึ่งมา ว่านนี้ย่อมสามารถแก้ไขจนหายหรือปลอดภัยได้ทั้งสิ้น
ใช้แก้พิษเบื่อเมา จากพืช จากสัตว์ และจากอาหาร แก้ลมเพลมพัด และลมปราบ ใช้หัวว่านนี้ฝนแล้วทาตัวจนมีอาการขนลุก และหนาวสั่นสะท้าน บางทีทำให้เกิดอาการอาเจียนเป็นลมเปล่าๆ ออกมาทันที ซึ่งเป็นอาหารแก้ไข้จากโรคที่เป็นนั่นเอง ถ้ายิ่งให้กินว่านนี้ด้วยแล้ว จะทำให้อาการโรคที่เป็นนั้นหายเร็วขึ้น ยังใช้แก้บรรดาสรรพวิทยาคุณต่างๆ โดยเอาหัวว่านนี้ฝนทาตัว หรือกิน หรือฝนกับน้ำแล้วใช้แป้งผสมพอกก็ได้ คนไข้หากถูกน้ำมันพรายถ้าได้กำหัวว่านนี้ไว้ในมือจะชักดิ้นทันที พวกชาวป่าหรือชาวชนบท เขาฝานหัวว่านนี้เป็นแผ่นบางๆ เล็กๆ ใส่ลงอาหารหรือของที่จะกิน เพื่อสำรวจว่ามียาเบื่อเมาเจือปนอยู่หรือเปล่า หากว่านนี้หมุนจี๋หรือกระตุกขึ้นๆ ลงๆ ในอาหารนั้น ย่อมแสดงว่าของนั้นไม่บริสุทธิ์ มียาเบื่อเมาเจือปนอยู่ด้วยเสียแล้ว
ถ้าเอาหัวว่านฝนใส่น้ำแกงหรือต้มแกง แล้วให้คนถูกเสน่ห์ยาแฝดที่มีอาการง่วงซึมเซาหรือมีอาการตาปรือกิน จะทำให้ผู้นั้นนอนหลับไปมินาน เมื่อตื่นจากหลับแล้ว จะหายทันที
ทางเมตตามหานิยม ปลูกไว้กับบ้านเป็นเสน่ห์มหานิยม ทำให้เกิดโชคลาภ เอาหัวผสมกับขี้ผึ้ง หรือน้ำมันหอม เสกด้วย “นะโมพุทธายะฯ” เจิมหน้าสีปากเป็นเสน่ห์มหานิยม ว่านนี้เป็นของหาได้ยาก มีอยู่ทางฟากแม่น้ำโขงในหมู่พวกข่าระแด ข่าดัด และทางไทรโยคจังหวัดกาญจนบุรีในหมู่พวกกระเหรี่ยงและละว้า ใครหาเอาว่านนี้มาปลูกเลี้ยงไว้ได้เหมือนได้ลาภอันประเสริฐ เพราะสรรพคุณของว่านนี้มีมากนั้นเอง
หมายเหตุ ว่านนี้มีหลายชื่อ คือ ว่านแก้ ว่านขอคำน้อย ภาพที่สองนี้ได้รับความอนุเคราะห์จาก
คุณณรงค์ศักดิ์ ค้านอธรรม จังหวัดกรุงเทพมหานคร
พบในตำราของ
ประพัฒนสรรพกร, หลวง. ตำหรับกระบิลว่าน. 2475, หน้า 41-42
ชัยมงคล อุดมทรัพย์. ตำราดูว่าน และพระเครื่อง-พระบรมธาตุ. 2503, หน้า 22
พยอม วิไลรัตน์. ตำรากบิลว่านและต้นไม้วิเศษนานาชนิด. 2504, หน้า 105-106
อุตะมะ สิริจิตโต. ตำราปลูกและดูลักษณะว่าน. 2505, หน้า 102-103
ชั้น หาวิธี. ตำราว่านวิเศษอันศักดิ์สิทธิ์. 2506, หน้า 43
เลื่อน กัณหะกาญจนะ. ตำราคุณลักษณะว่านและวิธีดูแลว่าน. 2506, หน้า 88-90
สวิง กวีสุทธิ์, ร.ต. ตำรากบิลว่าน. 2508, หน้า 41-42
สมาน คัมภีร์ และ ทัศนา ทัศนมิตร. กบิลว่าน 108. 2516, หน้า 23
อาจารย์ญาณโชติ. คัมภีร์ไสยศาสตร์ฉบับสมบูรณ์. ไม่ปรากฏปีที่พิมพ์, หน้า 950-951

ว่านขอ Curcuma sp.

ลักษณะ ต้นและใบดังขมิ้น แต่หัวเล็กสอดกันเป็นข้อๆ ต้นและใบเขียว เนื้อในสีเหลืองอ่อน
สรรพคุณ ทางคงกระพัน ใช้ติดตัวเท่านั้น ทำให้อยู่คงกระบอง ขวากหนาม เขี้ยว เขา นอ งา
หมายเหตุ ว่านนี้เป็นคนต้นกับ ว่านชักมดลูกตัวเมีย เพราะ ว่านชักมดลูกตัวเมีย เนื้อในหัวเป็นสีขาว
พบในตำราของ
ประพัฒนสรรพกร, หลวง. ตำหรับกระบิลว่าน. 2475, หน้า 37
อุตะมะ สิริจิตโต. ตำราปลูกและดูลักษณะว่าน. 2505, หน้า 57
เลื่อน กัณหะกาญจนะ. ตำราคุณลักษณะว่านและวิธีดูแลว่าน. 2506, หน้า 87
สวิง กวีสุทธิ์, ร.ต. ตำรากบิลว่าน. 2508, หน้า 42-43